انواع شمش فولادی

شمش ها محصولات ریخته گری بسیار بزرگی هستند که از نظر اندازه و شکل بزرگتر از بلوم ها، بیلت ها و اسلب هایی می باشند. بیلت، بلوم و اسلب اشکال مختلف محصولات فولادی نیمه تمام هستند که به عنوان واسطه در تولید محصولات نهایی فولادی عمل می کنند. تفاوت های اصلی در ابعاد و فرآیندهای تولید آنها نهفته است. شمش ها عموماً دارای سطح مقطع مستطیل یا مربع هستند، اما ممکن است دارای سطح مقطع متغیر نیز باشند.


بیلت (billet)

‏بیلت یکی از انواع شمش های فولادی به حساب می‌آید که کاربرد زیادی داشته و از استحکام بسیار بالایی برخوردار است. برای توضیح ساده و روان بیلت می‌توان گفت، اگر شمش به صورت مستقیم پس از تولید دستگاه ریخته گری پیوسته به مصرف نورد برسد، آن را بیلت می‌نامند. توجه کنید که برخی مواقع ممکن است بیلت را با نام شمشال نیز مشاهده کنید. سطح مقطع بیلت مربع یا گرد است، اما باید در طول آن یکسان باشد. سطح مقطع بیلت همیشه کمتر از 36 اینچ است. بیلت ها در فرآیند تولید میلگردها و سیم های فولادی استفاده می شوند. ابعاد بیلت ها در مقایسه با بلوم ها و اسلب ها از نظر اندازه کوچکتر هستند.



بلوم یا شمشه (bloom)

دارای سطح مقطع مستطیلی یا مربع هستند و سطح مقطع بیشتری نسبت به بیلت ها دارند. سطح مقطع بلوم همیشه بیشتر از 36 در 2 (230 سانتی مترمربع) است. اصلی‌ترین کاربرد بلوم در ساخت انواع ریل، سپری، قوطی آهن، تیر آهن، نبشی و غیره است بلوم ها از طریق فرآیندهای ریخته گری مداوم یا نورد نیز تولید می شوند. این محصول در انواع مختلفی با کمک فرایند نورد تولید و روانه بازار می‌شود. یعنی شمش بلوم ابتدا در سایزهای بزرگ تولید شده و سپس با طی کردن فرایند نورد به قطعه‌های کوچکتری تبدیل می‌شوند. ناگفته نماند که این روزها شمش بلوم با نام شمش فابریک نیز شناخته می‌شود.



• اسلب یا تختال (slab)

یکی از انواع شمش فولادی، شمش اسلب است که همانند بیلت مقاومت بسیار زیادی از خود نشان می‌دهد. اسلب ها قطعاتی مسطح و مستطیلی با سطح مقطع بزرگ هستند. اسلب دارای ضخامت کمتر از بلوم است اما در مقایسه با بلوم ها و بیلت ها عرض بیشتری دارند و به همین سبب تفاوت ظاهری زیادی با سایر شمش‌ها دارد. برخی افراد این محصول را با نام تختال می‌شناسند. اسلب یک محصول میان خطی و نیمه نهایی است که از فرآیند نورد شمش و یا فرآیند ریخته گری پیوسته تولید می شود. سطح مقطع اسلب برخلاف شمشه و یا شمشال مربعی نیست و به صورت مستطیلی بوده و به عنوان ماده اولیه برای ساخت محصولات نورد تخت از جمله کویل و ورق نورد گرم استفاده می شود. مشخصات ابعادي: معمولا ضخامت تختال بین 200 تا 250 میلی‌متر، عرض بین 650 تا حداکثر 2000 میلی‌متر و طول متغیر 4 الی 12 متر است. اسلب دارای بازار محدود است و در دنیا سالانه حدود 20 میلیون تن اسلب تولید و در چرخه خرید و فروش قرار می گیرد.


محصولات تهيه شده از تختال

برای تولید هر نوع ورق فولادی ابتدا بایستی اسلب را تا دمای مشخصی حرارت داد. محصولی که پس از نورد اسلب روانه بازار میگردد، ورق سیاه یا ورق گرم است. همین ورق گرم تولیدی تحت عملیات های ثانویه به سایر ورق های روغنی، ورق گالوانیزه، ورق اسیدشویی و... تبدیل می شود. اغلب اسلب ها از جنس فولاد کربنی است اما اسلب هایی از جنس فولاد زنگ نزن نیز تولید می شود و در مصارف خاصی کاربرد دارد. این محصول از آلیاژهایی مانند آهن، کروم، مس، منگنز، نیکل، سیلیسیوم، نیکل و مولبیدن تشکیل می شود. مشخصات مربوط به slab از طریق کدهای استاندارد که معمولا در قسمت انتهایی اسلب حک شده است، مشخص می شود.

به‌ منظور شناسایی مشخصات اسلب تولیدی، از کدگذاری‌های استاندارد بهره برده می‌شود. این کدگذاری معمولاً به دو بخش اشاره دارد و در قسمت انتهایی اسلب درج یا متصل می‌شود. این مشخصات شامل کُد ذوب (Heat. No) و کُد رنگ می‌شوند. کُد ذوب مشخصات کوره و شرایط ذوب را مشخص می‌کند كه مي تواند در بررسي آناليز شيميايي مسمر ثمر باشد و کُد رنگ نشان‌دهنده گرید و نوع آلیاژ فلز است. برخی از استانداردهای مرتبط با تختال ها كه در صنعت استفاده مي شود عبارتند از:
در تولید ورق های فولادی از تختال استفاده می کنند، در فرآيند توليد ورق، اسلب ها تا دمای کنترل شده ای حرارت داده می شوند و سپس با ایجاد فشار بر روی آن ها توسط غلتک ها، نورد می شوند. پس از فرآیند نورد مانند دیگر محصولات ضخامت آن ها به تدریج کم می شود. محصول نهایی که از این پروسه به دست می آید همان ورق گرم یا سیاه است که خود برای آماده شدن جهت تولید دیگر ورق ها اسیدشویی می شود.
محصولات گرم پس از تولید و قرار گرفتن در مجاورت هوای آزاد لایه ای اکسید آهن بر سطح آن ها تشکیل می شود. برای از بین بردن این لایه و سایر آلودگی ها، این محصولات را اسیدشویی می کنند. به صورتی که آن ها را در حوضچه های مخصوص حاوی اسید مخصوص قرار داده تا سطح آن ها پاکسازی شود. لازم به ذکر است در صورت انجام نشدن فرآیند اسیدشویی، ورق های مورد نظر قابلیت نورد سرد را ندارند؛ زیرا غلتک های سرد با نورد کردن ورق های سیاه به علت داشتن سطح زبر و کدر از بین رفته و آسیب می بینند. پس انجام فرآیند اسیدشویی برای تولید محصولات سرد و پوشش دار عملیاتی الزامی می باشد. مزیت بزرگ اسلب ها، استفاده از آن ها به عنوان ماده اولیه در تولید محصولات فولادی و زیر مجموعه های آن ها است که امروزه در اکثر صنایع مهم کاربرد دارند. همچنین برخی از این ورق ها نه تنها در صنایع مهم بلکه در زندگی روزمره ما استفاده می شوند. به طور مثال فولاد قلع اندود که نوعی فلز پوشش دار به شمار می آید و از طریق پوشش دهی ورق های روغنی یا اسیدشویی تولید می شود، در بسته بندی مواد غذایی مانند قوطی کنسرو، روغن، اسپری و ... به کار می رود. محصولات نهایی اسلب فولاد به طور متداول شامل ورق سیاه , تسمه , ورق روغنی, ورق آجدار, ورق گالوانیزه, ورق پانچ , ورق آلیاژی, ، لوله ها و پروفیل ها هستند.

مشخصات ظاهري اسلب: در فرآیند ساخت اسلب باید نکات و ویژگی‌های مهمی در نظر گرفته شود. به طور کلی، اسلب یا تختال‌ها دارای ویژگی هایی هستند که عبارتند از:
• یکی از موارد مهم این است که تمام اسلب ‌ها باید عاری از هر گونه ترک‌خوردگی باشند و سطح صاف و یکدستی داشته باشند.
• روی سطح اسلب، نباید اثری از پوسیدگی باشد.
• برای این که اسلب کارایی بهتری داشته باشد، بهتر است روی سطح آن‌ها با ورق فولاد ضد زنگ پوشیده شود؛ این لایه‌ی ضد زنگ می‌تواند روی یک یا هر دو طرف محصول باشد.
تختال ها را با روش های کوره القایی، کوره الکتریکی، احیای مستقیم و کوره بلند تولید می کنند. روش کوره بلند یکی از سنتی ترین روش ها برای تولید این ورق ها می باشد.

توليد كنندگان: تولید کنندگان این محصول سه کارخانه اصلی در کشور می باشند که شامل فولاد مبارکه اصفهان، فولاد هرمزگان و فولاد خوزستان هستند. جالب است بدانید مجموعه فولاد هرمزگان به طور مرتب این محصول را به کشورهای جنوب شرق آسیا از جمله تایوان، تایلند و هند صادر می نماید. حتی در برخی از آمار ها آورده شده است که اسلب به کشورهای اروپایی و برزیل نیز صادر شده است. مطابق با آمار دریافتی، صادرات تختال حدود 40 درصد در سال جاری افزایش یافته است. اگر شمش، بلوم، بیلت و اسلب را بر اساس وزن آنها مقایسه کنیم: وزن شمش > وزن بلوم > وزن بیلت > وزن اسلب می باشد.